Η αρχαιολογία στο μέτωπο του πολέμου. Από το περιπετειώδες χρονικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης ως την εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου στις μέρες της Τουρκικής Εισβολής

• Πλήρης τίτλος: Η αρχαιολογία στο μέτωπο του πολέμου. Από το περιπετειώδες χρονικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης ως την εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου στις μέρες της Τουρκικής Εισβολής
• Ημερομηνίες: 10-11 Μαΐου 2025, 11:00 π.μ.-3:00 μ.μ.
• Τοποθεσία: ΚΕΣ, Ναύπλιο
• Διοργάνωση: ΚΕΣ
• Ανοικτό σε: Όλους/ες (περιορισμένος αριθμός θέσεων)
• Περίοδος αιτήσεων: 13 Μαρτίου-13 Απριλίου 2025
• Ακαδημαϊκός συντονισμός: Κώστας Πασχαλίδης (Δρ. Aρχαιολόγος, Eπιμελητής Aρχαιοτήτων, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)
• Συντονισμός δραστηριότητας: Mατίνα Γκόγκα (ΚΕΣ)

Αίτηση

Σχετικά με το εργαστήριο

Περιγραφή

Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος διοργανώνει εργαστήριο με θέμα: «Η αρχαιολογία στο μέτωπο του πολέμου. Από το περιπετειώδες χρονικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης ως την εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου στις μέρες της Τουρκικής Εισβολής». Το ΚΕΣ, στο πλαίσιο της ετήσιας σειράς εργαστηρίων, στοχεύει στην υποστήριξη των Ελληνικών Σπουδών και του ευρύτερου πεδίου των Ανθρωπιστικών Επιστημών και στην προσφορά διαγενεακών, διεπιστημονικών ευκαιριών δια βίου μάθησης για το ευρύ κοινό.

Σε αυτό το εργαστήριο θα γνωρίσουμε τη δύναμη, τη σημασία και τη μοίρα των καταλοίπων του υλικού πολιτισμού σε περιβάλλοντα πολέμου, μέσα από τα ιστορικά παραδείγματα των ελλαδικών, μικρασιατικών και κυπριακών αρχαιοτήτων στις πιο ταραχώδεις και μελανές σελίδες της ιστορίας του 20ου αι. Η κατάδυσή μας στο θέμα θα ξεκινήσει από τον ορισμό των βασικών εννοιών των ίδιων των μνημείων (κινητών – ακινήτων, υλικών – άυλων), τη σημασία τους στο εθνικό αφήγημα των κρατών-διαχειριστών τους και την ανανοηματοδότηση που έλαβαν σε συνθήκες επιθετικού ή αμυντικού πολέμου.

Τα ιστορικά παραδείγματα που θα επιχειρήσουμε να πραγματευτούμε είναι ποικίλα και έχουν ειδικά αλλά και κοινά χαρακτηριστικά. Η αρχαιολογική πολιτική του ελληνικού κράτους στη Βόρειο Ήπειρο κατά τους βαλκανικούς πολέμους, η ίδρυση του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης (1919-1922) και η πλούσια και περιπετειώδης δράση των Ελλήνων αρχαιολόγων στη Ζώνη Κατοχής και Διοίκησης Σμύρνης, η μοίρα του Μουσείου της Ευαγγελικής Σχολής στις μέρες της Καταστροφής, η εκκένωση των αρχαιολογικών Μουσείων της ελληνικής επικράτειας στις παραμονές της Κατοχής, οι φθορές σε μουσεία και οι αρπαγές αρχαιοτήτων από τις ξένες δυνάμεις Κατοχής, τα μνημεία και τα μουσεία της Ελλάδας στις μέρες των Δεκεμβριανών και του Εμφυλίου, αλλά και οι καταστροφές μνημείων και οι αρπαγές ολόκληρων Συλλογών της Κυπριακής Δημοκρατίας στις μέρες της εισβολής του Αττίλα, η εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου και η άγνωστη επιχείρηση εγκιβωτισμού των εκθεμάτων των ελληνικών μουσείων τον Αύγουστο του 1974 είναι τα ιστορικά επεισόδια, που φιλοδοξούν να θέσουν το πλαίσιο μιας ευρείας συζήτησης για τη μοίρα των ανοχύρωτων αγαθών του ανθρώπου σε συνθήκες γενικευμένης βίας και απειλής.

Θεματικοί άξονες – δομή του εργαστηρίου

Η προσέγγιση του θέματος θα δομηθεί πάνω στους ακόλουθους θεματικούς άξονες:

1η μέρα

• Ορισμός των βασικών εννοιών του θέματος: κινητό-ακίνητο μνημείο, Μουσείο, υλικός-άυλος πολιτισμός κ.α.
• Σε ποιον ανήκει το παρελθόν; Η σχέση μας με την αρχαιότητα και τα κατάλοιπά της.
• Η χρήση και η μοίρα των μνημείων σε συνθήκες επιθετικού και αμυντικού πολέμου.
• Ιστορικά επεισόδια στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα:
  1. Η ελληνική αρχαιολογική πολιτική στη Βόρειο Ήπειρο κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913).
  2. το άγνωστο χρονικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης (1919-1922).

2η μέρα

• Ορισμός και συζήτηση των εννοιών του κειμηλίου, καθώς και του συλλογικού και του ατομικού ‘ιερού’.
• Ιστορικά επεισόδια στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα:
  1. Η μοίρα των Μουσείων και των μνημείων της Ελλάδας στις παραμονές και κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου.
  2. Μουσεία, μνημεία και Συλλογές της Κυπριακής Δημοκρατίας στις μέρες της Τουρκικής Εισβολής.
  3. Οι άγνωστες επιχειρήσεις διασφάλισης των ελληνικών Μουσείων στις μέρες της εισβολής του Αττίλα.
• Πολιτισμός και πόλεμος. Δύο έννοιες ασύμβατες που συμβαδίζουν καθημερινά σε όλο τον κόσμο. Τα διεθνή παραδείγματα του παρόντος χρόνου.
• Άνθρωποι και μνημεία σε κίνδυνο. Συζήτηση για την πλάστιγγα των προτεραιοτήτων στα ιστορικά παραδείγματα και στην εποχή μας.

Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, ο συντονιστής θα παρουσιάσει τις παραπάνω θεματικές, δίνοντας έμφαση στα ιστορικά παραδείγματα, εμπλουτισμένα με άγνωστες λεπτομέρειες και αρχειακούς θησαυρούς και με προσωπικές αφηγήσεις που συνέλλεξε από ποικίλες πηγές. Οι συμμετέχοντες/ουσες θα λάβουν μέρος ενεργά στον διάλογο και θα εμβαθύνουν στην διερεύνηση του θέματος με μια βιωματική άσκηση-εργαστήριο, που θα τους/τις φέρει στη θέση των διαχειριστών του παρελθόντος σε συνθήκες πολέμου.

Στόχοι

Οι συμμετέχοντες/ουσες στο εργαστήριο αναμένεται να:

• Αποσαφηνίσουν τους ορισμούς των βασικών εννοιών του θέματος.
• Προσλάβουν τα πολλαπλά νοήματα των καταλοίπων του παρελθόντος σε σχέση με την εκάστοτε ιστορική και κοινωνική συνθήκη.
• Μάθουν για τις νίκες και τις απώλειες του πολιτιστικού μας αρχείου στον αιώνα που πέρασε και στις γεωγραφικές ζώνες που εξετάζονται.
• Συζητήσουν για τον στενό εναγκαλισμό του πολιτισμού με το εθνικό αφήγημα και τις συνέπειές του.
• Αναζητήσουν τις συνειδητές και υποσυνείδητες διακρίσεις των μνημείων σε οικεία και ανοίκεια, σε δικά και ξένα, σε ένδοξα και άβολα.
• Εξετάσουν κριτικά και να πάρουν θέση σε δύσκολα ερωτήματα σχετικά με τις αξιακές προτεραιότητες σε συνθήκες γενικευμένης βίας και απειλής.
• Μπουν στη θέση των διαχειριστών του υλικού πολιτισμού σε μέρες πολέμου και να παρουσιάσουν ένα πλαίσιο άμεσων δράσεων.

Αιτήσεις και συμμετοχή

Αίτηση

Οι ενδιαφερόμενοι/ες καλούνται να υποβάλουν ηλεκτρονικά ατομική αίτηση συμμετοχής για το εργαστήριο, στην οποία θα πρέπει να συμπληρώσουν:

• τα προσωπικά τους στοιχεία και την ιδιότητά τους (π.χ. σπουδές ή επάγγελμα),
• μια σύντομη περιγραφή, η οποία δεν θα ξεπερνάει τη μία παράγραφο, με τις προσδοκίες, το κίνητρο συμμετοχής τους, ή και θέματα που τους προβληματίζουν σε σχέση με το θέμα.
• ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα (χρονολογικό) το οποίο δεν πρέπει να ξεπερνά τις 150 λέξεις.

Ο αριθμός των θέσεων θα είναι περιορισμένος. Η επιλογή των συμμετεχόντων/ουσών θα γίνει από τον συντονιστή του εργαστηρίου βάσει του βιογραφικού τους και των στοιχείων των οποίων θα δηλώσουν στην online αίτησή τους. Πρότερη γνώση στο θέμα δεν απαιτείται. Η συμμετοχή στο εργαστήριο είναι δωρεάν.

Το ΚΕΣ θα χορηγήσει στους/στις συμμετέχοντες/ουσες ευχαριστήρια επιστολή που θα πιστοποιεί τη συμμετοχή τους στο εργαστήριο.

Όλοι/ες οι αιτούντες/ούσες θα ειδοποιηθούν μέχρι τις 16 Απριλίου 2025 με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την εξέλιξη της αίτησής τους. Οι συμμετέχοντες/ουσες χρειάζεται να επιβεβαιώσουν τη συμμετοχή τους με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και θα ενημερωθούν για τη συμμετοχή τους και σχετικές φόρμες που θα χρειαστεί να υποβάλουν. Για διευκρινίσεις σχετικά με το εργαστήριο και τη διαδικασία των αιτήσεων μπορείτε να απευθύνεστε καθημερινά (10:00 π.μ.-5:00 μ.μ.) στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών (27520 47030 εσωτ. 1).

Προσβασιμότητα στα εργαστήριά μας

Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος καλωσορίζει τη συμμετοχή ανάπηρων ατόμων στα εργαστήρια και τις δραστηριότητές του. Εάν θα θέλατε να ζητήσετε παροχές ή έχετε ερωτήσεις για την πρόσβαση στους χώρους, παρακαλούμε πριν τη συμμετοχή σας να απευθυνθείτε μέσω email στη διεύθυνση matina.goga@chs.harvard.edu ή να τηλεφωνήσετε στο (+30) 27520 47030 και στη συνέχεια να πιέσετε το «1».

Αιτήματα για παροχές θα πρέπει να υποβάλλονται όσο το δυνατόν νωρίτερα. Κάθε αίτημα θα εξετάζεται ανά περίπτωση. Ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε υπόψη σας ότι όλες οι υπηρεσίες εξαρτώνται από τη διαθεσιμότητα.